Deheto
Deheto yito himbunguwa lo taluhu mopanggelo u motanggalo wawu a'aayita lo awuhu. Deheto yito himbunguwa lo taluhu mopanggelo u dadata wawu motanggalo to tudu lo dunia tuheta ma yilobu'awa benua wawu pulau ilo sababuwa ma pilontola lo deheto.
Taluhu deheto yilowali lonto ulawuwa lo taluhu murni 96,5% wawu 3,5% uwewoliyo wati-watingalo, gas u moolu, bahan-bahan organik, wawu partikel u diila moolu. Ayuwa puulo lo taluhu pilotantu lo 96.5% taluhu murni.
Sejara lo deheto boli'a
Deheto, lo'u mola sejara lo ilowaliliyo 4,4 milyar lo tawunu yilalu mayi. Bungaliyomayi molotinga da'a wolo taluhu lombu-lombula (suhu 100° Celcius) sababu patuliyo lo dunia to sa'ati boyito. Lotingo taluhu deheto yilowali sababu sa'ati boyito atmosfer lo dunia polu-polu lo karbon dioksida.
Lotingo boti u lo'owali sababu taluhu deheto ma lali mopanggelo delo u masatiya.