Karawo

Karawo yito kayini u siluji lo Hulontalo u lobutu mayi lonto olohu wawu bule lo u mosuji kayini wawu motitihutu pola to kayini. Mokarawo de uyi-uyito mohutu karawo, wawu ta mohutu karawo tilanggula ta mokarawowa.

Mokarawo botiye ma lowali u topohutuwa lo tuwango lipu lo Hulontalo anggadu tembo mulolo. Karawo lo Hulontalo mohihede wolo Kerawang lo Jawa Barat. Karawo siluji lo olu'u wawu siluji lo ta mokarawowa hihilawo. U siluji lo karawo mopotuwawu laku lo bola wawu laku lo kayini u sujiyolo. U lopotuwawu utiye lowali u lopohihede karawo wolo siluji lo kayini u wewo. Karawo o polaliyo lo hilawo olo.

Pola siluji lo karawo utiye mowali pohunawa to tolopani lo bo'o potabiya lo ta lola'i wawu ta buwa. Wawu olo mowali bilohento to u siluji lo lenso, o'ayabu, kameja wawu kayini u wewo. Masatiya karawo lowali u dahangi puulo to provinsi lo Hulontalo. Totombuluwa lohutu bule modaha wawu mopotumulo karawo, u siluji lo Hulontalo.

Sojara

Karawo uyito lonto tahe mokarawo, ma'analiyo mongali. Uwalo lo sojara, mosuji kayini botiye pilohutu lo tuwango lipu lo Hulontalo anggadu tawunu 1713 to desa Ayula, kecamatan Tapa, kabupaten Bune Bulango, provinsi Gorontalo. Mokarawo utiye lowali karaja u topohutuwa lo ta buwa teeto, wawu timongoliyo lowali ahali lo mokarawo. Lapata'o, karawo utiye ma lololadu to lipu-lipuwalo lo Hulontalo. Masatiya karawo ma molawato, karawo ma ngope'e modu, bolo dulota ta motolopaniya u siluji lo karawo.

Ta mosuji lo karawo masatiya tola-tola to lipu utiye:

• Batuda'a.
• Bongomeme.
• (Kecamatan) Kota Tilayo.
• Telaga.
• Tapa.

Alat wawu bahan pohutu karawo

• Kayini u posujiyalo.
• Huntingo u pomutu kayini.
• Tu'udu (meteran), polu'udu kayini.
• Pito (silet), pongaladu bola lo kayini.
• Dudetu, posuji kayini.
• Pamedangan, pomantango kayini to'u sujiyalo.
• Bola, posuji kayini.

Mohutu karawo.

To'u diipo mosuji, mohutupo tolopani lo u siluji to karatasi milimeter blok. Tolopani wawu pola lo karawo ma to hila lo ta me'ihutu karawo meyalo to hila lo ta motolopaniya lo karawo. Bola to kayini ma aladulo, lapata'o bunggatolo alihu o tambati posujiyalo to kayini boyito. U pongaladu, wawu u pomunggato lo bola uyito musi popotuhetolo wolo dalala lo kayiniliyo, huloduliyo, wawu damango lo pola meyalo tolopani u posujiyolo. Lapato lomunggato bolaliyo, kayini boyito ma siluji wolo tolopani wawu pola u ma tolopaniyolo.

Utiye bule lo u mohutu karawo:

• Motolopani u siluji to karatasi.
• Molu'udu wawu momutu kayini u paralu sujiyolo.
• Mongaladu bola lo kayini wawu momunggato bolaliyo.
• Mosuji kayini wolo pola lo karawo to pamedangan.
• Momarakisa u siluji.
• Momubo'o wawu mongisiriki kayini u siluji (karawo).

Ngopata lo u siluji lo karawo nte ma ngodiminggu meyalo ngohulalo olabita de uyito molombuto mayi. Kayini gaga wolo bola hulawa meyalo bola lingga-lingga boli pola u mototolo, mohihewo karajalo.